Jakie są konsekwencje zakłóceń w procesie budowy spowodowanych przez Coronawirusa dla Wykonawcy?
Jakie przepisy mają zastosowanie w przypadku opóźnień w płatnościach ze strony Zleceniodawcy? Co należy wziąć pod uwagę w przypadku umów, które są obecnie zawierane? Poniżej odpowiadamy na ważne pytania w temacie umów o roboty budowlane.
Jak większość sektorów gospodarki, branża budowlana została również dotknięta kryzysem związanym z pandemią Coronavirusa. Mimo iż są sektory ,które poniosły większe straty takie jak turystyka czy przemysł lotniczy, to duża liczba projektów budowlanych została przynajmniej pośrednio dotknięta. Ograniczeniami wynikającymi z kryzysu mogą być: wąskie gardła materiałowe, dostawcze i kadrowe (np. ze względu na zamknięcie granic, ograniczenia kwarantanny, inne oficjalne nakazy lub trudności z płatnościami). Artykuł ten ma na celu dostarczenie odpowiedzi na pytania, które obecnie szczególnie często pojawiają się w związku z Corona-kryzysem w odniesieniu do umów o roboty budowlane.
Jakie są konsekwencje opóźnień lub zakłóceń w procesie budowy w wyniku Corona -kryzysu dla Wykonawcy?
Wykonawca odpowiedzialny jest za zapewnienie odpowiedniej ilości personelu i materiałów, zarówno w umowie BGB, jak i w umowie VOB/B. Ponosi on również odpowiedzialność za wszelkie wynikające z tego zakłócenia i opóźnienia. Jeśli ustalono karę umowną, może ona ulec przepadkowi również w przypadku niedotrzymania przez Wykonawce terminu (tj. zawinionego niedotrzymania terminu).
Wyklucza się jednak wadę lub opóźnienie, o ile odpowiednie zakłócenia lub opóźnienia wynikają z tak zwanej "siły wyższej". Na przykład § 6 ust. 2 nr 1c VOB/B (niemiecki kodeks postępowania przy zawieraniu umów o roboty budowlane) stanowi, że Wykonawca ma prawo do wydłużenia terminów realizacji, jeżeli przeszkoda została spowodowana siłą wyższą. Corona-kryzys powinien stanowić przypadek siły wyższej. Oznacza to, że utrudnienia i opóźnienia spowodowane przez Coronę w zasadzie nie prowadzą do tego, że Wykonawca odpowiedzialny jest za szkody z tytułu opóźnienia lub za przepadek kary umownej. Jeżeli na przykład działalność wykonawcy zostanie zamknięta lub kwarantanna pracowników zostanie zarządzona przez władze w wyniku Corony , jest to z reguły przypadek siły wyższej, tak więc terminy realizacji są odpowiednio przedłużane na czas trwania tych przeszkód. Uprzednia zgoda Zleceniodawcy do wstrzymania lub przerwania świadczenia usług co spowoduje przedłużenie terminów realizacji nie jest konieczna.
Jednakże "usprawiedliwienie" wynikające z siły wyższej na rzecz Wykonawcy nie jest "nieograniczone". Jeżeli wina leży po jego stronie, wówczas warunek siły wyższej pozostaje dla niego wyłączony. Jeżeli na przykład Wykonawca w sposób zawiniony zakupił lub zaplanował zbyt mało materiału, nie może w zasadzie powołać się na siłę wyższą w odniesieniu do niedoboru materiału w wyniku kryzysu Corony. Ponadto zakłada się, że w przypadku trudności z dostawą materiałów można również oczekiwać, że Wykonawca będzie zaopatrywał się w materiały po znacznie wyższych cenach na rynku.
W przypadku wystąpienia przeszkody spowodowanej Corona-kryzysem, Wykonawca powinien zawsze niezwłocznie powiadomić swojego Zleceniodawcę o przeszkodach i przyczynach z nim związanych. Jeżeli przeszkoda przestała istnieć, Wykonawca powinien niezwłocznie wznowić pracę i powiadomić o tym swojego Zleceniodawcę.Wykonawca powinien również upewnić się, że przyczyny prowadzące do powstania przeszkodód są dokładnie udokumentowane, tak aby je udowodnić w przypadku sporu.
Czy Wykonawca może żądać odszkodowania za utrudnienia wynikającą z braku współpracy ze Zleceniodawcą?
Zleceniodawcy również mogą zostać dotknięci Corona- kryzysem. W szczególności, jeżeli w wyniku kryzysu nie są w stanie wykonać czynności związanych ze współpracą lub zobowiązań w ramach umowy z Wykonawcą np. teren budowy nie jest dostępny ze względu na środki kwarantanny lub Zleceniodawca nie jest w stanie uzyskać niezbędnych planów, przez co nie może wykonać ciążących na nim obowiązków.
W takich przypadkach przyjmuje się, że Zleceniodawca musi wypłacić Wykonawcy odszkodowanie. Budzi to jednak kontrowersje wśród prawników, ponieważ zakłada się, że okoliczności, których nie da się przewidzieć - takie jak pandemia - nie mogą uzasadniać odszkodowania.
W związku z powyższym zaleca się niezwłoczne powiadomienie Wykonwacy o przeszkodach we współpracy z nim ze strony Zleceniodawcy.
Czy Zleceniodawca może wypowiedzieć umowę o roboty budowlane z powodu trudności płatniczych po stronie Zleceniodawcy związanych z pandemią Coronavirusa?
Co do zasady, trudności finansowe po stronie Zleceniodawcy nie powodują, że Wykonawca może rozwiązać umowę. Wymagany jest raczej tak zwany ważny powód, który powoduje, że nie ma sensu, aby Wykonawca kontynuował w dalszym ciągu współpracę z Zleceniodawcą. W związku z tym decydującym jest czy Zleceniodawca pozostaje w zwłoce z zapłatą na rzecz Wykonawcy. Jeśli Zleceniodawca pozostaje w zwłoce z zapłatą, Wykonawca ma również prawo odmówić spełnienia świadczenia.
Należy zauważyć, że Wykonawcy nie powinni przedwcześnie rozwiązywać umowy z powodu opóźnienia w płatnościach przez Zleceniodawcę. Ponadto należy w szczególności ustalić rozsądny okres karencji w przypadku braku płatności pod groźbą wypowiedzenia (patrz w szczególności § 9 ust. 2 VOB/B). Wady Wykonawcy, które często początkowo mogą być nie rozpoznane, mogą prowadzić do tego, że roszczenie Wykonawcy o zapłatę będzie nieważne, a tym samym do wykluczenia zwłoki w zapłacie przez Zleceniodawcę. W tym przypadku wypowiedzenie umowy lub odmowa jej wykonania przez Wykonawcę byłoby również nieuzasadnione.
W przypadku przerwy w realizacji projektu budowlanego trwającej dłużej niż 3 miesiące, § 6 ust. 7 VOB/B przewiduje szczególne prawo wypowiedzenia zarówno dla Wykonawcy jak i dla Zleceniodawcy. To prawo do wypowiedzenia nie ma jednak zastosowania dla danej strony umowy, jeżeli jest ona odpowiedzialna za przerwę w jej realizacji.
Co ma zastosowanie do nowych umów, które są obecnie zawierane?
Podczas gdy w przypadku "starych umów" Corona-kryzys nie był znany, a zatem umawiające się strony potrzebują ochrony ze względu na nową sytuację. To obecna sytuacja znana jest umawiającym się stronom i w związku z tym stanowi podstawę nowo zawieranych umów. Oznacza to, że należy odpowiednio uzupełnić wzory nowych umów, które mogą być dotknięte ryzykiem związanym z Corona-kryzysem.
W przypadku umów, które mają zostać zawarte w niedalekiej przyszłości, należy zwrócić uwagę na uzgodnienie konkretnych ustaleń dotyczących: ponoszenia ryzyka, postępowania w przypadku opóźnień i odpowiedniej współpracy ze Zleceniodawcą. Służyć ma to ochronie obu umawiających się stron.